Trong lịch sử gần đây của Việt Nam, cuộc khởi nghĩa Yên Thế chống lại sự xâm lược của thực dân Pháp đã trở thành một trong những cuộc khởi nghĩa kéo dài nhất và khốc liệt nhất trong giai đoạn cuối của thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX. Cuộc khởi nghĩa này đã đóng vai trò quan trọng và có vị trí đặc biệt trong lịch sử dân tộc, thể hiện lòng dũng cảm và ý chí kiên cường của nhân dân Việt Nam trong cuộc đấu tranh chống lại sự xâm lược của quân đội địch. Hãy cùng VanHoc.net tìm hiểu chi tiết hơn về cuộc khởi nghĩa Yên Thế qua bài viết dưới đây nhé!
=>> Nguồn gốc và ý nghĩa sự tích bánh chưng bánh giầy
=>> Các quốc gia cổ đại phương Đông được hình thành như nào?
1. Khởi nghĩa Yên Thế là phong trào gì?
Cuộc khởi nghĩa Yên Thế là một cuộc đối đầu vũ trang giữa những người nông dân tị nạn ở vùng Yên Thế Thượng, sau này mở rộng ra Thái Nguyên. Trước khi thực dân Pháp tiến vào khu vực này, đây là một vùng đất với một cộng đồng dân cư phức tạp.
Chủ yếu là những người nông dân tị nạn từ nhiều nơi khác nhau đến đây và tự tổ chức thành các nhóm vũ trang để bảo vệ lãnh thổ tự do của họ. Khi quân đội Pháp mở rộng sự chiếm đóng ở Bắc Kỳ và tiến vào vùng này, các đơn vị vũ trang ở đây đã đứng lên chống lại sự xâm lược của Pháp, quyết tâm bảo vệ cuộc sống bình yên của họ.
2. Khởi nghĩa Yên Thế thất bại do đâu?
Các nguyên nhân dẫn đến thất bại của cuộc khởi nghĩa Yên Thế gồm:
- Thiếu sự lãnh đạo mạnh mẽ từ phía các tầng lớp tiên tiến, với đường lối lãnh đạo ổn định và mạnh mẽ.
- Tư tưởng lãnh đạo của Đề Thám (ủng hòa) không phù hợp với nhiều thành viên của nghĩa quân (ủng chiến).
- Sự trói buộc vào tình trạng tá điền không công của nhiều nghĩa quân đã tạo ra sự rạn nứt trong nội bộ của họ.
- Nghĩa quân Yên Thế chưa thể thu hút lòng tin của dân chúng do hành vi cướp bóc và sách nhiễu dân cư.
- Mục tiêu của cuộc khởi nghĩa chỉ là bảo vệ một vùng đất nhỏ, giữ độc lập trước chính quyền Pháp, điều này chỉ thu hút được sự ủng hộ của những người nông dân lưu tán tại Yên Thế mà không có sự ủng hộ từ các tầng lớp xã hội khác ở Việt Nam.
- Thiếu sự hợp tác với các phong trào kháng chiến khác tại Việt Nam trong thời điểm đó.
Trong số các nguyên nhân này, sự thiếu hụt lãnh đạo mạnh mẽ là nguyên nhân cơ bản nhất, phản ánh tình trạng khó khăn về đường lối và lãnh đạo giai cấp ở Việt Nam vào cuối thế kỷ XIX.
3. Ai là người lãnh đạo khởi nghĩa Yên Thế?
Hoàng Hoa Thám tên thật là Trương Văn Nghĩa, sinh năm 1858 tại làng Dị Chế, xã Dị Chế, huyện Tiên Lữ, tỉnh Hưng Yên. Ông là nhà lãnh đạo hàng đầu của cuộc khởi nghĩa Yên Thế chống lại thực dân Pháp, một cuộc khởi nghĩa của nông dân mạnh mẽ và kéo dài nhất trong lịch sử Việt Nam thời kỳ đó. Hình ảnh của Hoàng Hoa Thám, hay còn được biết đến với tên Hùm Thiêng Yên Thế, vẫn là biểu tượng của sự kiên trì và dũng cảm.
Khi thực dân Pháp chiếm Bắc Ninh vào tháng 3 năm 1884, Hoàng Hoa Thám đã gia nhập vào lực lượng nghĩa binh của Lương Văn Nắm, còn được biết đến với biệt danh Đề Nắm. Tháng 4 năm 1892, sau khi Đề Nắm bị ám sát bởi Đề Sặt, Hoàng Hoa Thám đã trở thành thủ lĩnh hàng đầu của phong trào Yên Thế.
Trong khoảng thời gian từ năm 1884 đến 1894, Hoàng Hoa Thám cùng nghĩa quân Yên Thế đã gây ra nhiều thiệt hại nặng nề cho quân đội Pháp qua các trận đánh nổi bật như ở Thung Lũng, Hố Chuối năm 1890 và Đồng Hom năm 1892.
Ngày 29 tháng 1 năm 1909, Thống sứ Bắc Kỳ đã tổ chức một cuộc tấn công tổng lực vào căn cứ của Yên Thế bằng việc huy động 15.000 quân chính quy cùng với 400 lính dõng, là một lực lượng lớn chưa từng có. Dưới sự lãnh đạo của đại tá Ba Tay và đại thần Lê Hoan, cuộc tấn công này đã gây ra tổn thất nặng nề cho nghĩa quân.
Đến ngày 10 tháng 2 năm 1913, Hoàng Hoa Thám đã bị quân giặc ám sát. Mặc dù cuộc khởi nghĩa đã bị dập tắt, nhưng nó đã để lại một dấu ấn hào hùng trong truyền thống chống lại xâm lược ngoại bang của dân tộc Việt Nam và đóng góp vào lịch sử quân sự của đất nước, đặc biệt là với những kinh nghiệm quý giá về chiến thuật du kích và xây dựng lực lượng quân sự trên nền làng xã chiến đấu liên tục trên một diện tích rộng lớn.
4. Khởi nghĩa Yên thế diễn ra trong hoàn cảnh nào?
Cuộc khởi nghĩa Yên Thế bắt đầu trong bối cảnh thực dân Pháp đã xâm chiếm và áp đặt sự thống trị lên đất nước Việt Nam. Sau khi chiếm thành Tỉnh Đạo – phủ Lạng Thương, vào ngày 16/3/1884, một đoàn quân Pháp đã tiến vào Yên Thế với mục đích tấn công Thái Nguyên.
Trên đường tới Yên Thế, tại Đức Lân, huyện Phú Bình (nay thuộc tỉnh Thái Nguyên), quân Pháp đã bị nghĩa quân dưới sự chỉ huy của Đề Nắm tấn công bất ngờ, gây ra tổn thất nặng nề và buộc họ phải rút lui. Với hai trận thắng mở đầu này, Đề Nắm và các nghĩa binh đã quay về đình làng Hả (xã Tân Trung, huyện Tân Yên ngày nay), tổ chức lễ tế cờ và chính thức khởi nghĩa vũ trang của nông dân Yên Thế chống lại thực dân Pháp và tay sai của họ.
Trong những năm đầu của cuộc khởi nghĩa, nghĩa quân đã thiết lập một mạng lưới cứ điểm bao gồm 07 hệ thống công sự trải dài trên vùng rừng núi theo sông Sỏi. Với chiến thuật liên tục và kỹ thuật du kích, nghĩa quân Yên Thế đã đẩy lùi nhiều cuộc tấn công của địch.
Vào tháng 3 năm 1892, để trả thù cho các tướng lĩnh đã hy sinh, quân Pháp đã tổ chức một cuộc tấn công quy mô lớn với hơn 2.200 quân do tướng Voa-rông chỉ huy vào căn cứ Yên Thế. Dù đã chiến đấu dũng mãnh trong một tháng, nghĩa quân đã phải đối mặt với sức mạnh quá lớn từ địch và buộc phải rút lui sau khi thủ lĩnh Đề Nắm hy sinh.
Sau cái chết của Đề Nắm, tinh thần của cuộc khởi nghĩa dường như đã suy tàn, nhưng Hoàng Hoa Thám, một tướng lĩnh tài ba của nghĩa quân, đã nắm lấy cơ hội và tiếp tục lãnh đạo phong trào khởi nghĩa. Ông đã tổ chức tế cờ tại đình Đông (Bích Động – Việt Yên), đánh dấu sự tiếp tục của cuộc kháng chiến Yên Thế.
5. Ưu nhược điểm của khởi nghĩa Yên Thế là gì?
Ưu điểm:
- Khởi nghĩa Yên Thế kéo dài trong một thời gian dài, gây ra nhiều tổn thất cho thực dân Pháp.
- Khởi nghĩa thể hiện tinh thần yêu nước và quyết tâm chiến đấu của nhân dân Việt Nam.
- Bước đầu giải quyết được vấn đề ruộng đất cho nông dân.
- Để lại nhiều bài học kinh nghiệm quý giá cho những cuộc chiến đấu sau này.
Nhược điểm:
- Khởi nghĩa thiếu sự liên kết với các phong trào yêu nước đồng thời.
- Thỉnh thoảng bị động trong chiến thuật và hành động.
- Lãnh đạo của khởi nghĩa chủ yếu là nông dân, thiếu đường lối lãnh đạo rõ ràng và hệ tư tưởng lãnh đạo.
- Phong trào này thiếu sự tổ chức và có phần tự phát.
Nhược điểm của Khởi nghĩa Yên Thế phản ánh sự bế tắc của phong trào yêu nước ở Việt Nam vào cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20, thời điểm mà đất nước đối diện với khủng hoảng về đường lối và lãnh đạo. Mặc dù thất bại, nhưng Khởi nghĩa Yên Thế vẫn là một biểu hiện oai hùng của dân tộc Việt Nam.
6. Bài học của cuộc khởi nghĩa Yên Thế
Trong suốt 30 năm kháng chiến chống lại thực dân Pháp, Hoàng Hoa Thám đã chọn lối đánh – chiến thuật du kích là hoàn toàn hợp lý và hiệu quả. Đó bao gồm:
Thứ nhất, áp dụng chiến thuật đánh ít lần nhưng hiệu quả cao, tận dụng địa thế địa hình khó khăn và sức mạnh dã chiến để tổ chức nhiều trận đánh nhỏ, bất ngờ.
Thứ hai, phân chia lực lượng thành các đội nhỏ, phân tán trong rừng và xóm làng để bảo toàn sức mạnh và xây dựng các căn cứ, đồng thời thực hiện chiến đấu.
Thứ ba, di chuyển hoạt động của quân nghĩa quân trong vùng rộng lớn, bao gồm Bắc Ninh, Bắc Giang, Thái Nguyên, Phúc Yên, nhằm tránh những đợt tấn công tổng lực từ địch và tích cực phối hợp với các lực lượng khác và những nhà yêu nước ở Bắc Kỳ và Trung Kỳ để tăng cường sức mạnh.
Thứ tư, tự cung cấp sản xuất, khai khẩn đất hoang, mua sắm vũ khí và huấn luyện quân. Một ví dụ đáng chú ý là đồn Phồn Xương, nơi mà Hoàng Hoa Thám đã xây dựng một cộng đồng gắn kết chặt chẽ giữa quân và dân, tạo nên một thế trận vững chắc trên diện rộng.
Thứ năm, đây cũng là bài học về việc xây dựng lực lượng trong cuộc kháng chiến. Lực lượng trong cuộc khởi nghĩa Yên Thế chủ yếu là những nông dân, bao gồm cả phụ nữ. Đây là một lực lượng đông đảo và sau này, khi có sự lãnh đạo của Đảng, lực lượng này đã trở thành một giai cấp và liên minh với giai cấp công nhân trong cuộc cách mạng giải phóng dân tộc.
Lời kết:
Dưới sự lãnh đạo tài tình của Đề Thám, lực lượng nghĩa quân Yên Thế đã trong suốt nhiều năm trỗi dậy thành một đội quân kháng chiến mạnh mẽ, gây ra những thiệt hại nặng nề đối với thực dân Pháp và đặc biệt là tay sai của họ. Họ đã trở thành biểu tượng của ý chí kiên cường, tinh thần bất khuất trong cuộc đấu tranh chống lại quân xâm lược của dân tộc Việt Nam. Mong rằng qua bài viết này sẽ cung cấp đến bạn những thông tin hữu ích.
