Văn học là thuật ngữ được sử dụng khá phổ biến trong đời sống hiện nay, ai cũng đã tiếp xúc với nó khá nhiều. Tuy nhiên, không phải ai cũng nắm được khái niệm văn học là gì cũng như những đặc trưng cơ bản của văn học. Hãy cùng VanHoc.net tham khảo ngay bài viết này nhé!
1. Văn học là gì?
Văn học là các biểu hiện nghệ thuật mà các tác giả sử dụng để khám phá và tái hiện các vấn đề, hiện tượng trong cuộc sống xã hội và tâm hồn con người. Sự sáng tạo trong văn học phản ánh qua việc xây dựng các thế giới hư cấu và ngôn ngữ chọn lựa để truyền đạt nội dung của từng tác phẩm.
Nói chung, khái niệm văn học rộng lớn hơn nhiều so với chỉ là văn chương. Văn học bao gồm nhiều thể loại đa dạng như truyện ngắn, tiểu thuyết, kịch, thơ và cả lý luận phê bình với mục tiêu chung là khám phá và chia sẻ những trải nghiệm đa dạng của con người.
Lịch sử của văn học là một chủ đề có từ rất lâu đời. Theo thời gian, văn học đã phát triển qua nhiều giai đoạn, bao gồm cả văn học dân gian (hay văn học truyền miệng) và văn học viết. Trong quá trình này, văn học viết đã tiến triển dựa trên hai dạng chính là văn xuôi và thơ, đưa đến người đọc và người nghe nhiều nguồn tài liệu và thông tin, mang lại trải nghiệm sáng tạo, giải trí và sảng khoái.
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng không tất cả các tác phẩm viết đều được coi là văn học. Một số tài liệu, dù đã được ghi chép và biên soạn, không đủ điều kiện để được xếp vào thể loại văn học. Văn học hiện nay có sự phân chia thể loại khá đa dạng:
- Theo nội dung: hư cấu và phi hư cấu
- Theo hình thức: văn xuôi, thơ
- Theo cách diễn đạt: văn nói, văn viết,…
Tùy thuộc vào cách phân loại khác nhau mà văn học sẽ được chia thành các thể loại tương ứng để làm rõ được từng yếu tố được nhắc đến.
2. Đặc trưng cơ bản trong văn học
Đối tượng phản ánh
Trong lĩnh vực văn học, đối tượng phản ánh được định nghĩa là những yếu tố khách quan và mang đầy tính thẩm mỹ. Đây được coi là một khái niệm vô cùng toàn diện về việc tập trung vào các đối tượng phản ánh trong văn học, theo quan điểm của các nhà duy tâm chủ nghĩa.
Các đối tượng phản ánh chủ yếu tập trung vào việc thể hiện một cách toàn diện về cuộc sống con người, bao gồm cảm xúc, tư duy và giá trị đạo đức,…
Nội dung phản ánh
Nội dung phản ánh trong văn học là những triết lý và quan điểm về chân lý của cuộc sống, được chọn lọc và khái quát thông qua các tác phẩm văn học. Đây không chỉ là việc tái hiện thực tế, mà còn là biểu hiện của ý thức và tư tưởng về giá trị. Nó liên quan đến cuộc sống hàng ngày, kết nối với quan điểm đánh giá và cái đẹp nghệ thuật của tác giả.
Phương tiện phản ánh
Phương tiện phản ánh thường được nhắc đến trong ngữ cảnh này thường là ngôn từ được sử dụng trong tác phẩm. Ngôn từ này yêu cầu sự chính xác về ý nghĩa và phải được sử dụng một cách tinh tế để truyền đạt sự huyền bí của sự việc.
Đồng thời, ngôn từ cũng cần phải mang tính hàm súc và đa nghĩa. Việc sử dụng “ý tại ngôn ngoại” được coi là một phương pháp giúp tác phẩm để lại nhiều ấn tượng hơn trong tâm hồn của người đọc, tạo ra những vết sâu và dư vang khó quên.
Tính phi vật thể của ngôn từ
Ngôn từ được coi là yếu tố quan trọng trong văn học để truyền đạt thông điệp và ý nghĩa của tác phẩm. Tuy nhiên, sự trải nghiệm của độc giả đối với một tác phẩm văn học không chỉ dựa vào ngôn từ mà còn phụ thuộc vào khả năng tưởng tượng, hình dung và liên tưởng.
Tất cả những yếu tố này khi kết hợp với nhau tạo ra một trạng thái tâm hồn mới, giúp người đọc hiểu và cảm nhận văn học một cách sâu sắc hơn.
3. Các yếu tố chính trong văn học
Đề tài
Mỗi tác phẩm văn học thường mang những đề tài cụ thể, đó là cách mà tác giả lựa chọn để thể hiện hiện thực thông qua tác phẩm của mình. Việc chọn lựa đề tài này không chỉ là sự lựa chọn cá nhân mà còn là cách để tác giả phản ánh một cách khách quan nội dung của tác phẩm.
Ví dụ, việc chọn đề tài về con người hoặc tình yêu quê hương đất nước là cách để tác giả thể hiện một phần nào đó của thế giới thực. Đồng thời chuyển đạt những thông điệp và cảm xúc sâu sắc của mình tới độc giả.
Chủ đề
Chủ đề được xem xét là yếu tố trọng tâm trong mỗi tác phẩm văn học, vì thông qua các vấn đề cơ bản được đặt ra, nhà văn mong muốn truyền đạt yếu tố trung tâm của tác phẩm của mình. Việc lựa chọn chủ đề không chỉ hình thành mà còn làm nổi bật nội dung của tác phẩm, giúp tạo ra một hiểu biết sâu sắc và thể hiện một cách rõ ràng nhất về thông điệp mà tác giả muốn truyền đạt.
Tư tưởng tác phẩm văn học
Đó chính là cách mà nhà văn hiểu và giải thích vấn đề được đặt ra trong tác phẩm văn học. Sự nhận thức này không chỉ làm cho nội dung trở nên sống động, mà còn tăng cường sức tác động tích cực lên người đọc và người nghe.
Nhân vật
Nhân vật là một yếu tố không thể thiếu trong mọi tác phẩm văn học. Họ có thể được đặt tên hoặc giữ ẩn danh, có thể rõ ràng và cụ thể, nhưng cũng có thể được miêu tả một cách ngụ ý. Sự xuất hiện và ý nghĩa của nhân vật trong tác phẩm thường phụ thuộc vào ý đồ và sở thích riêng của từng tác giả.
Kết cấu
Kết cấu là một yếu tố thể hiện sự phức tạp và sự sống động của văn học. Khác biệt với bố cục, một khía cạnh của kết cấu, bố cục tập trung vào cách thức tổ chức và phân chia nội dung trong tác phẩm văn học. Kết cấu bao gồm cả yếu tố nghệ thuật và kiến trúc, là một yếu tố quan trọng giúp tạo ra sự hài hòa và hiệu quả trong việc truyền đạt thông điệp của tác phẩm.
Ngôn từ nghệ thuật
Ngôn từ nghệ thuật là biểu hiện sâu sắc về nội dung của tác phẩm. Cách tác giả sử dụng ngôn từ, với những dụng ý tinh tế, đánh giá xác định liệu tác phẩm có ấn tượng hay không, liệu thông điệp được truyền đạt rõ ràng hay mơ hồ. Để tác phẩm có thể chạm đến tâm hồn người đọc, ngôn từ nghệ thuật đóng vai trò vô cùng quan trọng.
4. Văn học có vai trò như thế nào với con người?
Văn học là cái nhìn và cảm nhận sâu sắc về cuộc sống. Nó không chỉ thể hiện điều hiển nhiên, mà còn khám phá những cảm xúc tinh tế bên trong con người. Văn học là cách nuôi dưỡng tâm hồn, truyền tải bài học về tư tưởng, giá trị nhân văn và đạo đức, giúp con người hiểu sâu hơn về mình và thế giới xung quanh.
Nhà văn nổi tiếng người Nga Macxim Gorki đã chỉ rõ: “Văn học là để nhân đạo hóa con người”. Ý nghĩa này đồng bằng với quan điểm rằng văn học là môn nhân học. Qua văn học, chúng ta không chỉ hiểu nghệ thuật mà còn nắm vững tư tưởng và đạo đức để trở thành người có giá trị.
Tác phẩm với ý nghĩa nhân văn sẽ giúp con người hiểu rõ những giá trị đó. Điều này giúp chúng ta thấu hiểu, thay đổi và trau dồi bản thân theo hướng tích cực, trở nên chi tiết và lòng trung hiếu. Văn học không chỉ giúp nhận thức mà còn giúp giáo dục. Nó giúp con người trở nên tinh khiết, yêu thương và thấu hiểu với mọi sự sống xung quanh.
Văn học chọn nguyên liệu từ thực tế, nhưng thông qua nghệ thuật, truyền đạt thông điệp sâu sắc hơn. Điều này giúp người đọc cảm nhận ý nghĩa một cách chân thực. Mỗi tác phẩm là một câu chuyện độc đáo, là một mảnh đời được tái hiện. Hiểu tác phẩm là hiểu về số phận, giúp ta phát triển nhân cách, rèn lòng thấu hiểu, chia sẻ và yêu thương. Do đó, “văn học là nhân học“.
Trên đây là những chia sẻ chi tiết về văn học mà VanHoc.net muốn chia sẻ đến bạn. Hy vọng rằng, bài viết đã giúp bạn làm rõ văn học là gì cũng như các yếu tố đặc trưng cơ bản trong văn học. Cảm ơn bạn đã theo dõi bài viết nhé!
