Thể thơ thất ngôn tứ tuyệt tuân theo quy tắc về cấu trúc và số lượng từ ngôn, đã trở thành một dạng thơ phổ biến ở Việt Nam từ thời xa xưa và tiếp tục tồn tại qua các thời kỳ. Đây là một dạng thơ được các thi nhân thời xưa ưa chuộng, thường xuyên sử dụng để diễn đạt tâm trạng và ý tưởng của họ.
Xuất phát từ thời kỳ nhà Đường ở Trung Hoa, thể thơ này đã trải qua một quá trình hình thành và phát triển đặc sắc khi nhập vào văn hóa Việt Nam. Trong bài viết này. VanHoc.net sẽ cùng bạn tham khảo về khái niệm và các đặc điểm về thể thơ thất ngôn tứ tuyệt đường luật. Cùng tham khảo ngay nhé!
1. Thơ thất ngôn tứ tuyệt đường luật là gì?
Thể thơ thất ngôn tứ tuyệt theo đường luật là một dạng thơ gồm 4 câu, mỗi câu chứa 7 chữ, trong đó câu 1, 2, 4 hoặc chỉ câu 2, 4 sẽ hiệp vần với nhau tại chữ cuối cùng, tạo nên tổng cộng 28 chữ trong bài thơ. Quy luật về Luật, Niêm, và Vần là những yếu tố nghiêm ngặt, tạo nên một bố cục rõ ràng trong bài thơ.
Luật thơ cho phép sự tự do trong việc sáng tác câu 1, 3, 5 theo mạch cảm xúc, trong khi câu 2, 4, 6 phải tuân theo quy luật chặt chẽ của thể thơ. Bốn câu thơ sẽ được sắp xếp theo thứ tự khai, thừa, chuyển, hợp, tạo nên một sự liên kết hài hòa trong bài thơ.
Thể thơ tứ tuyệt đặt ra thách thức cho tác giả khi phải truyền đạt cảm xúc và tinh thần bài thơ chỉ trong 4 câu thơ, đồng thời phải làm cho chúng tuyệt vời và sâu sắc để gửi đến độc giả. “Tuyệt” trong thể thơ này có nguồn gốc từ “tứ,” chỉ 4 câu, làm cho nó trở thành một phiên bản thu nhỏ của thơ bát cú, một nửa của thể thơ này, với việc lấy ra 4 câu thơ từ bài bát cú để tạo thành. Điều này làm cho thơ tứ tuyệt và thơ bát cú có sự tương đồng cơ bản.
2. Phân loại thơ thất ngôn tứ tuyệt đường luật
Có hai dạng thơ thất ngôn tứ tuyệt:
- Thất ngôn tứ tuyệt Đường luật: Đây là thể loại thất ngôn tứ tuyệt tuân theo quy luật chặt chẽ về “Luật – Niêm – Vần” (theo bằng – trắc), và có một cấu trúc rõ ràng.
- Thất ngôn tứ tuyệt Cổ phong: Thể thơ này không ràng buộc bởi quy luật cụ thể, có thể sử dụng một loại vần duy nhất (độc vận) hoặc kết hợp nhiều loại vần (liên vận). Mục tiêu là đảm bảo phù hợp với quy luật âm thanh và nhịp bằng – trắc, tạo ra một cấu trúc linh hoạt giúp dễ đọc và thích ứng.
3. Luật thơ thất ngôn tứ tuyệt đường luật
Thể thơ thất ngôn tứ tuyệt theo dạng Cổ phong: thường không tuân theo quy luật cứng nhắc, linh hoạt sử dụng một vần độc vận hoặc kết hợp nhiều vần liên vận. Tuy nhiên, dù giảm bớt sự ràng buộc, vần vẫn cần phải thích ứng với quy luật âm thanh, đồng thời duy trì nhịp bằng trắc xen kẽ nhau để đảm bảo tính dễ đọc.
Thất ngôn tứ tuyệt quy định tính theo hàng ngang: đặt trọng điểm quan trọng vào tiếng thứ hai của câu thứ nhất, từ đó định rõ luật cho toàn bài. Nếu tiếng thứ hai mang thanh B, thì luật của toàn bài sẽ tuân theo luật B.
Luật thơ thất ngôn tứ tuyệt được xác định bởi ba yếu tố chính:
- Niêm: Tính niêm sẽ được áp dụng theo chiều dọc, đòi hỏi các câu phải niêm với nhau, tạo sự đồng đều.
- Vần: Các câu 1, 2, 4 hoặc chỉ các câu 2, 4 sẽ hiệp vần với nhau ở chữ cuối, giữ cho âm nhạc của bài thơ liên tục và hài hòa.
- Bốn câu: Trong bài thơ thất ngôn tứ tuyệt, bốn câu được sắp xếp theo thứ tự khai, thừa, chuyển và hợp, tạo nên sự liên kết và trình bày có tổ chức.
4. Đặc điểm thơ thất ngôn tứ tuyệt đường luật
Đối với đặc điểm của thơ thất ngôn tứ tuyệt, nó sở hữu một nhịp điệu du dương như một bản giao hưởng, tạo nên một bài thơ dễ đọc và êm tai.
Thể thơ đường luật thường mang đến nhịp chẵn, ngắt nhịp 2 hoặc 4 tiếng trọn nghĩa, tạo ra một cấu trúc hài hòa và dễ theo dõi.
Để tạo ra nhịp điệu du dương, việc tuân theo luật điệu là quan trọng. Vần điệu được gieo ở cuối các câu 1-2-4-6-8, xen kẽ tiếng không có dấu và tiếng có dấu huyền, mang lại âm thanh du dương và trầm bổng như một bản nhạc. Hơn nữa, việc tuân theo luật vận cũng là yếu tố quan trọng, và khi đã thành thạo, có thể linh hoạt áp dụng thông vận và các luật bất luận. Để bài thơ trở nên phong phú hơn về âm điệu, một mẹo nhỏ là tránh trùng thanh bằng ở tiếng thứ 4 và tiếng thứ 7 trong những câu luật vần bằng cách xen kẽ giữa tiếng không dấu và tiếng có dấu huyền. Tuy đây chỉ là một cách làm để làm phong phú âm điệu, nhưng vẫn giữ nguyên tính chính xác và chuẩn mực của luật thơ.
5. Bố cục cơ bản thơ thất ngôn tứ tuyệt đường luật
Một bài thơ thất ngôn tứ tuyệt được chia thành bốn phần quan trọng: khai, thừa, chuyển, và hợp:
- Câu 1: Câu khai giới thiệu ý chính của bài thơ, mở đầu cho tâm hồn của người đọc.
- Câu 2: Câu thừa mở rộng, triển khai ý đã được đề cập trong câu khai, mang lại sự cụ thể hóa và sâu sắc cho nội dung thơ.
- Câu 3: Câu chuyển đảm nhận vai trò quan trọng trong việc chuyển đổi ý thơ, góp phần bật mí thông điệp của bài thơ.
- Câu 4: Câu hợp gắn liền với câu chuyển, tạo nên một đôi hoàn chỉnh, hỗ trợ nhau để tạo ra một đoạn thơ tròn đầy đủ ý nghĩa. Cặp này không chỉ là sự bổ sung mà còn là điểm tựa, tổng hợp toàn bộ tư duy và cảm xúc của bài thơ.
6. Một số bài thơ thất ngôn tứ tuyệt đường luật
Thu Buồn
Nhớ độ thu về bên bến sông
Nhìn quanh dòng nước thật mênh mông
Chạnh lòng chợt nhớ cô bạn cũ
Ngày tiễn tôi đi.. dưới nắng hồng
Mười bảy năm trường đã cách chia
Tưởng rằng hôm đó vẫn hôm kia
Dáng em ngày cũ bao nhung nhớ
Mắt đẫm lệ rơi.. giây phút lìa
Rảo bước lòng vui qua khắp tỉnh
Chim say tình hót khúc bình minh
Hương hoa,gió mát nghe xao xuyến
Nắng nhẹ tơ vương.. nắng tỏ tình
Em hỡi, em ơi, em ở đâu.. ??
Tìm Em khắp chỗ suốt canh thâu
Đường xưa,phố vắng xa mù tịt
Tiếc nuối tình em… buồn bấy lâu.
Nhớ
Đông đến làm chi để nhớ thêm
Thoáng mơ hình bóng ai bên thềm
Nụ cười đôi mắt ngày xưa ấy
Như gọi như mời… rất dịu êm
Uống rượu cho quên giấc mộng mơ
Rượu vơi, tình vẫn chưa phai mờ
Tình sao tình quá ư tê tái
Một bóng em, anh.. vẫn đợi chờ
Nhớ phút chia ly nguyện ước mong
Chờ nhau chờ đến cuối mùa đông
Vòng tay âu yếm làn môi ngọt
Bỏ lại mình em.. thấy quặn lòng
Cả mấy năm ôm ảo mộng thường
Mơ cùng xây tổ ấm uyên ương.
Sao em lại nỡ quên tình cũ.
Để đến giờ này… mãi nhớ thương.
Nhớ về em
Đêm qua bỗng nhớ đến em yêu
Chẳng biết vì sao lại nhớ nhiều
Có lẽ mùa xuân làm thổn thức
Bao nhiêu kỷ niệm.. biết bao điều
Ngày em dạo phố thật nên thơ
Bóng dáng yêu kiều lắm mộng mơ
Nhí nhảnh hồn nhiên đầy cảm xúc
Hồn anh rạo rực.. nỗi mong chờ
Xuân về lặng lẽ suốt bao năm
Tết đến làm anh lại nhớ thầm
Nhớ lại em yêu ngày tháng ấy
Tay đàn, giọng hát.. thoáng dư âm
Thời giờ vội vã bước nhanh qua
Mấy chục năm rồi vẫn thiết tha
Ngóng đợi trông chờ em chốn cũ
Cho dù vẫn biết… cuộc tình xa.
Trên đây là những chia sẻ của VanHoc.net về khái niệm thơ thất ngôn tứ tuyệt đường luật. Bài viết cung cấp một cái nhìn chi tiết và hiểu rõ về thể loại thơ này, một hình thức thơ đã tồn tại từ lâu và được áp dụng rộng rãi trong nhiều tác phẩm thơ ca. Hy vọng rằng thông qua việc đọc bài viết này, các bạn sẽ nắm vững khái niệm và cách sáng tác các bài thơ theo thể thơ thất ngôn tứ tuyệt.
=>> Ca dao là gì? Đặc trưng và phân loại ca dao Việt Nam
=>> Nhan đề là gì? Vai trò nhan đề trong tác phẩm văn chương