Tố Hữu đã thể hiện quan điểm của mình về thơ một cách trực tiếp thông qua những bài thơ như Đảng và thơ. Tuy nhiên, để hiểu rõ hơn quan niệm của nhà thơ Tố Hữu về văn chương, người đọc cần tìm hiểu qua những bài tiểu luận của thi nhân về thơ ca. Những bài thơ không chỉ là những diễn đạt trực tiếp về quan điểm văn chương, mà còn là những tác phẩm trữ tình triết luận, giúp truyền đạt ý nghĩa sâu sắc gián tiếp. Hãy cùng VanHoc.net tham khảo ngay những quan niệm của nhà thơ Tố Hữu về văn chương nhé!
1. Vài nét về nhà thơ Tố Hữu
Tố Hữu tên thật Nguyễn Kim Thành, biệt danh là Lành, sinh ngày 4-10-1920 trong một gia đình có đề xuất cách mạng, quê gốc tại xã Quảng Thọ, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên – Huế.
Là nhà thơ cách mạng lớn nhất Việt Nam trong thế kỷ XX, Tố Hữu đã nâng cao thơ chính trị lên một tầm trữ tình đặc biệt. Những tác phẩm của ông không chỉ là những bài ca cách mạng, mà còn là gương phản ánh chân thực các giai đoạn lịch sử, tràn đầy tính chiến đấu và phong cách trữ tình.
Những tác phẩm của ông chứa đựng tư tưởng cao cả, động viên sức mạnh và thu hút rộng rãi các tầng lớp nhân dân trong cuộc chiến đấu giải phóng dân tộc và xây dựng đất nước. Sự đồng nhất đẹp đẽ giữa cuộc sống cách mạng và tâm hồn thơ, giữa lý tưởng sâu sắc và những dòng thơ nổi bật trên giấy, là điều mà chúng ta có thể thấy trong cuộc đời làm thơ của Tố Hữu – một chặng đường lịch sử của cả một dân tộc.
Ông được xem là lá cờ đầu tiên của thơ ca cách mạng và kháng chiến, được tôn vinh với các danh hiệu như “nhà thơ của cách mạng”, “nhà thơ của nhân dân”, “ngọn cờ chiến đấu của thơ ca cách mạng Việt Nam”, “người có công đầu xây dựng nền thơ ca cách mạng Việt Nam”, “một cuộc đời trọn vẹn với Cách mạng – Nghệ thuật – Tình yêu”, và “nhà thơ của chủ nghĩa nhân văn cách mạng”.
2. Phong cách sáng tác của nhà thơ Tố Hữu
Ở Tố Hữu, thơ ca phải mang chất “thép” theo quan điểm của Bác Hồ, nhà thơ phải biết xung phong như nhấn mạnh trong bài Cảm tưởng đọc Thiên gia thi. Sóng Hồng, hay đồng chí Trường Chinh, đã diễn đạt tư duy này bằng cách mô tả thơ như “mỗi vần thơ bom đạn phá cường quyền” trong bài Là thi sĩ.
Tố Hữu hiểu rõ quan điểm “văn dĩ tải đạo”, nghĩa là thơ ca không chỉ là biểu đạt cá nhân mà còn phải phục vụ mục tiêu chính trị của cách mạng. Thơ của ông không chỉ là phản ánh cái tôi riêng tư mà còn là sự kết nối với vận mệnh của đất nước.
Tố Hữu đã đưa nghệ thuật thi ca lên một tầm cao mới, thể hiện tinh thần lãng mạn cách mạng qua từng câu, từng bài thơ. Sự hòa quyện giữa cái tôi và cái chung là điểm đặc trưng, không chỉ là sự mất mát cái riêng, mà còn là sự hòa nhập vào lý tưởng cách mạng.
Nguyễn Khoa Điềm từng nhận xét: “Thơ Tố Hữu thanh đạm, dịu ngọt, thấm sâu vào tâm hồn mọi thế hệ, từ người đã ngã xuống cánh rừng trai trẻ hay người đến với thơ ông suốt thời thơ ấu”.
3. Những quan niệm của nhà thơ Tố Hữu về văn chương
- “Ta chỉ yêu thơ nào cho ta hiểu sâu xa cuộc sống, yêu cuộc sống của ta hơn, cho ta thêm sức sống, sức chiến đấu cho hạnh phúc của con người: văn nghệ nói chung là vậy, thơ lại càng như vậy.”
- “Thơ thực sự là tiếng nói hồn nhiên nhất của con người trước cuộc đời, trước tất cả những gì diễn ra xung quanh mình, là tiếng nói của tâm hồn con người trước con người và trời đất.”
- “Muốn có thơ hay, trước hết, phải tạo lấy tình. Nhà thơ chân chính phải không ngừng phấn đấu, tu dưỡng về lập trường tư tưởng; xác định thật rõ ràng tầm nhìn, cách nhìn. Tự nguyện gắn bó chân thành là yêu cầu cao nhất đối với người nghệ sĩ trong quan hệ với đất nước, với nhân dân.”
- “Không cố tình, nhưng mỗi khi có cái gì chứa chất trong lòng, không nói ra không chịu được thì lại thấy cần làm thơ.”
- “Văn học thực chất là cuộc đời. Văn học sẽ không là gì cả nếu không vì cuộc đời mà có. Cuộc đời là nơi xuất phát và cũng là nơi đi tới của văn học”.
- “Cái hồn nhiên (của thơ) không tự nhiên mà có, nó phải từ cuộc sống của nhân dân mà ra, lại được nuôi bằng cuộc sống của nhân dân.”
- “Bài thơ hay làm cho người ta không còn thấy câu thơ, chỉ còn cảm thấy tình người. Quên rằng đó là tiếng nói của ai, người ta thấy như tiếng từ trong lòng mình, như là của mình vậy.”
- “Văn chương là sáng tạo, là tưởng tượng nhưng đừng có nói dối, đừng bịa đặt những điều mình không nghĩ, không cảm chân thật.”
4. Cảm nhận quan niệm của nhà thơ Tố Hữu về văn chương
Đối với Tố Hữu, thơ và cách mạng không chỉ là hai khái niệm riêng lẻ mà luôn liên kết chặt chẽ với nhau. Đối với ông, thơ không chỉ là một loại văn nghệ, mà còn là vũ khí mạnh mẽ trong cuộc đấu tranh cách mạng, một hình thức tươi đẹp của hoạt động cách mạng. Thơ không chỉ là sự diễn đạt cá nhân mà còn là một phần không thể tách rời của tâm hồn cách mạng và sứ mệnh cách mạng của Tố Hữu.
Ngay từ những ngày đầu tiên tham gia vào cách mạng và sáng tác thơ, Tố Hữu đã tỏ ra nhận thức sâu sắc về việc cần phải xây dựng một nền thơ mới, mang theo những quan điểm thế giới và nhân sinh mới. Điều này được thể hiện rõ qua những tác phẩm như bài “Tiếng hát Sông Hương” với những đoạn đề tặng cho tác giả Đời mưa gió, hay “Dửng dưng” đề tặng tác giả “Huế đẹp”, và bài “Tháp đổ”.
Thể hiện rõ trong những tác phẩm của mình, Tố Hữu đều muốn truyền đạt một quan điểm mới, đối lập với quan điểm của các nhà văn lãng mạn. Ông kiên quyết khẳng định rằng thơ không chỉ nên nhìn về quá khứ hoặc mơ mộng về sự thoát li và quên lãng, mà còn phải hướng tới ngày mai, đóng góp tích cực vào việc xây dựng một cuộc sống mới. Ông khuyến khích sự thức tỉnh, niềm tin vào con người và sự đoàn kết của họ, tạo ra một sức mạnh mạnh mẽ để hỗ trợ sự phát triển và tiến bộ của xã hội.
Quan điểm này được Tố Hữu thể hiện rõ hơn thông qua Đề từ tập thơ “Việt Bắc”, đặc biệt là qua sự cụ thể hóa quan điểm này trong toàn bộ tập thơ. Ông mô tả thơ như bể nhân dân và thuyền văn nghệ, với thuyền được đẩy lên sóng bởi sự đoàn kết của nhân dân. Trong đó, buồm là biểu tượng của lao động và gió là Đảng, hình ảnh tưởng chừng giản dị nhưng chứa đựng tầm quan trọng của mối quan hệ giữa thơ và cuộc sống cách mạng.
Tố Hữu khẳng định rằng thơ phải chặt chẽ gắn bó với nhân dân, mang lại động lực cho họ tham gia Cách mạng và chung tay xây dựng một tương lai tươi sáng. Trong hồi ký “Nhớ lại một thời”, ông chia sẻ về việc viết bài thơ “Bầm ơi” để chia sẻ, động viên bà mẹ của một chiến sĩ đang đi bộ đội. Điều này không chỉ là sự kết nối giữa thơ và nhân dân mà còn là một hình ảnh sống động về sự ảnh hưởng tích cực của thơ đối với đời sống hàng ngày và tâm hồn của những người tham gia Cách mạng.
Trong hành trình đấu tranh cách mạng, khía cạnh gian khổ nhất là cuộc đấu tranh với chính bản thân. Trong tập thơ “Từ ấy” đồng cảm với những bước đi đầy cam go, Tố Hữu không chỉ sáng tác những bài kêu gọi nhân dân, đồng chí đứng lên làm cách mạng như Dậy lên thanh niên, Dậy mà đi…, mà còn viết bài Con cá chột mưa nhằm động viên tinh thần chính mình và đồng bọn trong những ngày đấu tranh tuyệt thực khó khăn.
Đối với Tố Hữu, thơ không chỉ là một dạng tư tưởng, mà là tư tưởng đã được cảm xúc hóa. Ông không chia rời tư tưởng và cảm xúc, mà thể hiện sự hòa quyện, thống nhất, và chuyển hóa giữa chúng trong thơ. Quan điểm của ông về thơ không chỉ là một phần của cuộc sống, mà còn là một phần của xã hội và nhân dân. Điều này thể hiện một quan điểm về thơ đậm chất cách mạng, mà Tố Hữu đề cao.
Quan điểm về thơ của Tố Hữu phản ánh đặc điểm của thời đại, điều chỉnh theo yêu cầu và phát triển mới của xã hội. Tuy cuộc sống và xã hội có nhiều biến động, quan niệm của ông về thơ vẫn giữ được những giá trị cốt lõi. Thậm chí, khi xã hội có nhiều thay đổi, quan điểm của Tố Hữu về thơ vẫn giữ được những hạt nhân chân lý như sự gắn bó với xã hội và cuộc sống của nhân dân, vì vận mệnh của dân tộc và con người.
Vậy là VanHoc.net đã chia sẻ đến bạn những quan niệm của nhà thơ Tố Hữu về văn chương. Mong rằng qua bài viết này sẽ giúp bạn hiểu sâu sắc hơn về hồn thơ và quan niệm về văn chương của Tố Hữu. Cảm ơn bạn đã đọc hết bài viết nhé!
Xem thêm:
=>> Cảm nhận bài thơ Khi con tu hú của Tố Hữu
=>> Nghị luận về câu nói “Văn học là nhân học” của Macxim Gorki
