Nguyễn Gia Trí được mệnh danh là “Cha đẻ của lối vẽ sơn mài tân thời Việt Nam”. Ông là nghệ nhân đỉnh cao sơn mài trong giai đoạn 1938 – 1944 với đường nét thanh lịch, tinh tế, vừa thực và vừa ảo. Hãy cùng VanHoc.net tìm hiểu chi tiết hơn về tiểu sử cuộc đời, sự nghiệp và tác phẩm nổi bật của Nguyễn Gia Trí nhé!
1. Tiểu sử cuộc đời họa sĩ Nguyễn Gia Trí
Họa sĩ Nguyễn Gia Trí (1908 – 1993) là một trong tứ danh họa của Việt Nam, cùng với Nguyễn Tường Lân, Tô Ngọc Vân và Trần Văn Cẩn, họ tạo thành bộ tứ họa sĩ xuất sắc đầu tiên của nền mỹ thuật Việt Nam, được gọi là “nhất Trí, nhì Vân, tam Lân, tứ Cẩn”.
Ông sinh ra tại làng An Trạch, Chương Mỹ, Hà Nội, trong một gia đình truyền thống làm nghề thêu trang phục cho triều đình thời kỳ đó. Mặc dù gia đình ông không giàu có, họ vẫn sống trong nghèo khó tại làng quê ven sông Hồng.
Ông thi đỗ vào trường Cao Đẳng Mỹ Thuật Đông Dương vào khóa học thứ 5, nhưng chỉ học được 2 năm thì ông quyết định bỏ để tập trung nghiên cứu sâu hơn về nghệ thuật. Đến khóa học thứ 7, sau khi hiệu trưởng Victor Tardieu khuyên ông nên tiếp tục học để phát triển tài năng nghệ thuật đặc biệt của mình, ông quyết định trở lại trường và học cùng khóa với Trần Văn Cẩn. Năm 1936, Nguyễn Gia Trí tốt nghiệp từ trường Cao Đẳng Mỹ Thuật Đông Dương.
Qua quãng thời gian học tập này, ông tích luỹ được nhiều kiến thức sâu rộng, là nền tảng cho sự phát triển của tài năng nghệ thuật của mình. Điều này đã giúp ông nổi tiếng và đạt được thành công hơn so với nhiều họa sĩ đồng thời.
Nguyễn Gia Trí qua đời vào ngày 20 tháng 6 năm 1993 tại Thành phố Hồ Chí Minh. Trong năm 2012, ông được trao Giải thưởng Hồ Chí Minh. Đây là một sự vinh dự nhằm tôn vinh những đóng góp to lớn mà ông đã đưa vào nền mỹ thuật Việt Nam.
2. Sự nghiệp của họa sĩ Nguyễn Gia Trí
Nguyễn Gia Trí được coi là người sáng tạo ra truyền thống tranh sơn mài trong nghệ thuật hiện đại Việt Nam. Ông đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử hội họa của quốc gia. Những tác phẩm của ông thường là những hình ảnh tinh tế về phụ nữ và phong cảnh, được xem như đỉnh cao của nghệ thuật tranh sơn mài.
Từ thập kỷ 30, khi ông chỉ là sinh viên, Nguyễn Gia Trí đã bắt đầu nghiên cứu và sáng tạo để đưa tranh sơn mài ra khỏi những khuôn mẫu truyền thống. Cùng lúc đó, các họa sĩ đồng thời như Trần Văn Cẩn, Nguyễn Tường Vân, Nguyễn Tiến Chung và Hoàng Tích Chù, cũng đang khám phá tranh sơn mài với chất liệu mới, như tranh vỏ trứng trên nền đỏ tuyền.
Mỗi người trong họ đều phát triển một kỹ thuật riêng. Tuy nhiên, tác phẩm tranh sơn mài của Nguyễn Gia Trí, trưng bày tại triển lãm Mỹ Thuật của Trường Mỹ Thuật Đông Dương vào năm 1959, đã gây ấn tượng mạnh mẽ trước công chúng.
Nguyễn Gia Trí được tôn kính như là cha đẻ của nghệ thuật tranh sơn mài hiện đại tại Việt Nam. Ông đã sử dụng chất liệu truyền thống là nhựa cây sơn ta, kết hợp với nhựa thông để tạo ra một chất liệu mới, với độ bóng và mờ độc đáo.
Qua những tác phẩm nổi tiếng của mình, ông đã thiết lập một phong cách riêng, chủ đề thường là những hình ảnh thiếu nữ duyên dáng trong thiên nhiên hùng vĩ. Ông đã sử dụng các chất liệu như: sơn then, chất son, vàng, bạc, vỏ trứng,… để tạo nên những bức tranh sơn mài độc đáo với chiều sâu và vẻ đẹp lộng lẫy.
Ông đưa kỹ thuật sơn mài lên một tầm cao mới và khẳng định giá trị của chất liệu này trong nghệ thuật Việt Nam. Nhiều tác phẩm của Nguyễn Gia Trí trong thời kỳ này đã được người Pháp sưu tập, kể cả những bức tranh chưa hoàn thiện.
Từ năm 1954 – 1975, nhiều bức tranh quý của ông đã trang trí trong những biệt thự sang trọng. Từ những năm 1960 – 1970, phong cách nghệ thuật của ông chuyển sang hướng tranh trừu tượng. Tuy nhiên, vào cuối đời, ông lại quay về với thế giới lãng mạn đầy thơ mộng như những năm 40.
3. Tác phẩm nghệ thuật nổi bật của Nguyễn Gia Trí
Bức tranh nghệ thuật đầu tiên mang nhiều dấu ấn của chủ nghĩa hiện thực và ấn tượng châu Âu:
- Hoàng hôn trên sông
- Phong cảnh Móng Cái
Một số bức tranh sơn mài đáng chú ý của Nguyễn Gia Trí từ năm 1938 – 1945 là:
- Chợ Bờ
- Khỏa thân
- Đèn trung thu
- Dọc mùng
- Cảnh thiên thai
- Thiếu nữ bên hồ sen
- Bên hồ Gươm
- Chùa Thầy
- Giáng sinh
- Đêm Bồ Tùng Linh
Bức tranh “Thiếu nữ bên hồ sen” được tạo thành từ 6 tấm, tổng diện tích lên đến 12 mét vuông, đã được bán cho Giám đốc Sở Điện – Nước Bắc Đông Dương. Tranh miêu tả một cô gái trong khu vườn, nơi màu sắc nở rộ, cô gái tự do chơi đùa, chạy nhảy. Giá trị thực sự của tác phẩm nằm ở sự thăng trầm của hình dạng và động đậy của những hình ảnh này.
Bức tranh nổi bật với chiếc áo được điểm xuyết bằng vàng, với từng chiếc lá trên đó có những sọc vàng rực rỡ. Trời xanh như vàng, mảng vỏ trứng điểm xuyết, và những chiếc lam này tạo nên vẻ đẹp thuần khiết của cô gái thiếu nữ. Trong tranh sơn mài lớn này, Nguyễn Gia Trí đã mở rộng tầm nhìn thẩm mỹ, kết hợp sự cổ kính và hiện đại, tập trung vào sự hùng vĩ, giản dị và hồn nhiên.
Tác phẩm này còn gây ấn tượng mạnh mẽ với sức mạnh hình thể của các hình ảnh. Phần còn lại của bức tranh đưa ta đến với một phong cảnh, với một mảng vỏ trứng tiêu biểu, được thiết kế theo hình dạng của một cây cỏ với khung viền rộng lớn. Những yếu tố thiên nhiên mạnh mẽ này khiến người xem nhớ về vùng quê Bắc Bộ.
Họa sĩ Nguyễn Gia Trí chấp nhận rằng ba tác phẩm sơn mài khổ lớn quan trọng nhất trong cuộc đời mình là “Hoài niệm xứ Bắc”, “Trừu tượng” và “Múa dưới trăng”, được sáng tạo từ năm 1968 đến 1969. Những bức tranh này hiện được lưu giữ tại Thư viện Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh.
Đáng chú ý, chúng được mua tặng Nhật Hoàng bởi vợ của ông Ngô Đình Nhu, nhưng Nguyễn Gia Trí quyết định giữ lại chúng trong nước. Đây là giai đoạn mà sức sáng tạo và tài chính của ông đạt đến đỉnh điểm, với hàng nghìn cây vàng được đầu tư vào những tác phẩm nghệ thuật này.
Nhưng khi ông kết thúc cuộc đời, chỉ những bức ảnh nhỏ là điều quan trọng với ông. Bởi vì toàn bộ tài sản của ông đã được dành cho nghệ thuật.Ngoài ra, Nguyễn Gia Trí còn để lại những tác phẩm nghệ thuật xuất sắc sau năm 1954, bao gồm các tác phẩm như: Hai Bà Trưng, Trận Bạch Đằng, Địa linh hoán tượng và Ba Vua.
Nguyễn Gia Trí không chỉ là một họa sĩ vĩ đại mà còn là một nhà biếm họa sắc sảo, đóng vai trò quan trọng trong lịch sử nghệ thuật của Việt Nam. Trong năm 2012, anh đã được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh từ nhà nước để vinh danh những tác phẩm xuất sắc của mình.
Mong rằng với những chia sẻ trên của VanHoc.net, bạn có thể hiểu chi tiết hơn về tiểu sử cuộc đời, sự nghiệp và tác phẩm nổi bật của Nguyễn Gia Trí. Hy vọng những bài viết về tác giả, tác phẩm sau sẽ nhận được sự quan tâm từ bạn nhé!
