Họa sĩ Nguyễn Đỗ Cung: Tiểu sử cuộc đời, sự nghiệp và tác phẩm

Nguyễn Đỗ Cung là một danh họa của Việt Nam, đã ghi dấu ấn sâu đậm trong lịch sử nghệ thuật của đất nước với nhiều tác phẩm được ngợi ca trong thế kỷ XX. Với những đóng góp đặc biệt, ông đã trở thành biểu tượng của sự sáng tạo và tinh hoa văn hóa của Hà Nội. Trong bài viết này, VanHoc.net sẽ giới thiệu đến bạn thông tin chi tiết về tiểu sử, cuộc đời sự nghiệp và tác phẩm của họa sĩ Nguyễn Đỗ Cung. Cùng tham khảo ngay nhé!

1. Tiểu sử họa sĩ Nguyễn Đỗ Cung

Nguyễn Đỗ Cung (1912 – 1977) sinh ra tại làng Xuân Tảo, Từ Liêm, Hà Nội, và đã từng học tại Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, tốt nghiệp vào năm 1934. Trong gia đình của ông, có một truyền thống Nho học ở Hà Nội, với cha là cụ tú Nguyễn Đỗ Mục – một nhà nho yêu nước, tích cực tham gia vào phong trào Đông Kinh nghĩa thục.

Sau khi tốt nghiệp khóa 5 (1929-1934) tại Trường Mỹ thuật Đông Dương, Nguyễn Đỗ Cung đã mở một xưởng tranh sơn mài. Tuy nhiên, sau đó ông đã nhượng lại xưởng này cho hoạ sĩ Nguyễn Gia Trí. Trước Cách mạng tháng Tám (1945), ông cũng dạy vẽ tại nhiều trường tư thục ở Hà Nội và Huế, và từng đảm nhiệm vị trí Tổng thư ký của Hội Khuyến khích Mĩ thuật và Kỹ nghệ (SADEAI).

2. Sự nghiệp họa sĩ Nguyễn Đỗ Cung

Sau thành công của Cách mạng tháng Tám, Nguyễn Đỗ Cung đã được mời vào Phủ Chủ tịch để trực tiếp thực hiện việc vẽ và tạo hình về Chủ tịch Hồ Chí Minh, cùng với hai nghệ sĩ khác. Khi cuộc kháng chiến trên toàn quốc bùng nổ vào năm 1946, ông tình nguyện tham gia vào đoàn quân Nam tiến.

Tại Khu V, ông hoạt động sôi nổi trong lĩnh vực văn hoá nghệ thuật, mở nhiều lớp dạy vẽ ngắn hạn và áp dụng phương pháp đào tạo mới. Điều này đã giúp xây dựng nên một đội ngũ hoạ sĩ vững mạnh, nhiều người trong đó đã trở thành các nghệ sĩ nổi tiếng trong giới mỹ thuật.

Năm 1949, Nguyễn Đỗ Cung được điều chuyển công tác đến miền Bắc và tham gia vào Tiểu ban Văn nghệ trung ương. Tại đây, ông đã giới thiệu nhiều tác phẩm nổi tiếng như Du kích La Hai, Làm kíp lựu đạn, Cuộc họp… sử dụng chất liệu bột màu và bút pháp mạnh mẽ, với cái nhìn sắc bén và sắc màu trong trẻo.

Ông cũng tham gia sáng tác nhiều tranh cổ động và thực hiện mẫu tín phiếu cũng như giấy bạc. Ông được đồng chí Phạm Văn Đồng (là đại diện của Chính phủ Trung ương ở miền Nam Trung Bộ thời điểm đó) đánh giá cao là “Chiến sĩ tiên phong trên mặt trận Văn hoá”.

Sau khi hoà bình được thiết lập vào năm 1954, Nguyễn Đỗ Cung có điều kiện để sáng tác các tác phẩm lớn hơn. Ông tập trung vào việc thể hiện hình ảnh của người công nhân trong sản xuất, như trong các tác phẩm Học hỏi lẫn nhau (1960), Công nhân cơ khí (1962). Năm 1976, ông hoàn thành bức tranh sơn dầu mang tựa đề Tan ca, và tổ chức triển lãm để chia sẻ với đồng nghiệp. Đây được coi là một trong những tác phẩm đặc sắc nhất trong sự nghiệp của ông, giành giải nhất tại Triển lãm Mỹ thuật Toàn quốc năm 1976 và hiện được trưng bày tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam.

Ngoài việc sáng tác các chân dung Bác Hồ bằng sơn dầu và khắc gỗ, Nguyễn Đỗ Cung còn tạo ra một loạt các bức tranh bằng bột màu với đề tài công nhân trong các công binh xưởng vào năm 1947, cùng với những tác phẩm về công nhân trong những năm 60. Điều này đã đặt ông vào vị trí hàng đầu trong số các họa sĩ vẽ về đề tài công nghiệp của Việt Nam, với người công nhân là trung tâm của sự sáng tạo.

Ngoài vai trò là một họa sĩ, Nguyễn Đỗ Cung cũng là một nhà nghiên cứu về nghệ thuật. Ông đã viết nhiều bài báo về nghệ thuật phương Đông và phương Tây, đặc biệt là nghệ thuật cổ của Việt Nam. Ông là người sáng lập và đảm nhận vị trí Viện trưởng đầu tiên của Viện Nghiên cứu Mỹ thuật, đồng thời có vai trò quan trọng trong việc xây dựng Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam. Ông cũng đã là đại biểu Quốc hội khóa I của Nước Việt Nam dân chủ cộng hoà.

Ngoài ra, Nguyễn Đỗ Cung cũng là một nhà nghiên cứu uyên bác, đã viết nhiều chuyên khảo về mỹ thuật cổ đại của Việt Nam. Ông tập trung vào nghiên cứu về di sản văn hóa dân tộc thông qua kiến trúc cổ, khám phá các trào lưu nghệ thuật phương Tây đầu thế kỷ 20, và thể nghiệm các xu hướng lập thể để tạo ra sự đa dạng trong hội họa.

Vào năm 1962, ông được giao trọng trách thành lập Viện Bảo tàng Mỹ thuật và chỉ đạo xây dựng nhà Bảo tàng Mỹ thuật, nơi đã đào tạo nhiều cán bộ nghiên cứu mỹ thuật thông qua việc khảo sát các di tích nghệ thuật của Việt Nam.

3. Giải thưởng họa sĩ Nguyễn Đỗ Cung nhận được

Họa sĩ Nguyễn Đỗ Cung là một tài năng vượt trội trong lĩnh vực hội họa, cũng là một nhà nghiên cứu uyên thâm về Mỹ thuật Việt Nam, đã đặt nền móng cho việc nghiên cứu về nghệ thuật cổ của đất nước. Ông đã có những đóng góp vĩ đại trong việc xây dựng Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam và Viện nghiên cứu Mỹ thuật Việt Nam, cùng với việc hình thành một đội ngũ nghiên cứu xuất sắc trong lĩnh vực này.

Trong quá trình công tác, họa sĩ Nguyễn Đỗ Cung đã được Đảng và Nhà nước tôn vinh bằng nhiều danh hiệu cao quý, như Huân chương kháng chiến hạng Ba (1952), Huân chương kháng chiến chống Mỹ cứu nước hạng Nhất, Huân chương Lao động hạng Nhất (1977), cùng với Huy chương Vì sự nghiệp Văn hóa – Nghệ thuật Việt Nam và Huy chương Vì sự nghiệp Mỹ thuật Việt Nam.

Năm 1996, tài hoa của họa sĩ Nguyễn Đỗ Cung đã được Nhà nước ghi nhận thông qua việc trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật đợt I cho một loạt các tác phẩm nổi bật như Chân dung Bác Hồ, Du kích La Hai, Du kích tập bắn, Học hỏi lẫn nhau, Công nhân cơ khí, và Tan ca, mời chị em đi họp để thi thợ giỏi.

4. Tác phẩm của họa sĩ Nguyễn Đỗ Cung

Tác phẩm Hồ Chủ Tịch – Họa sĩ Nguyễn Đỗ Cung

Tác phẩm “Hồ Chủ Tịch” ban đầu được sáng tác bằng mực nho vào năm 1946, sau này đã được chuyển thể thành bản khắc gỗ, tạo ra một hình tượng Bác Hồ nhìn nghiêng về phía bên phải. Bức tranh được vẽ bằng nét vẽ mạnh mẽ, đơn giản và gọn gàng, tôn vinh tư duy mạnh mẽ và sự hiền hòa của Người. Với tất cả sự kính trọng và tình cảm sâu sắc dành cho Lãnh tụ, họa sĩ đã truyền đạt một hình ảnh Bác Hồ chân thật, giản dị nhưng đầy tôn nghiêm và thiêng liêng.

Tác phẩm Du kích La Hai – Họa sĩ Nguyễn Đỗ Cung

Tác phẩm “Du kích La Hai” (sử dụng bột màu, năm 1947) được sáng tác tại điểm dừng chân đầu tiên của họa sĩ tại Tuy Hòa. Bên cạnh đó, có nhiều tác phẩm khác như “Nữ du kích Phú Yên” (bột màu, 1947), “Vệ quốc quân” (bột màu, 1947), “Mặt trận An Khê” (bột màu, 1947), “Làm kíp lựu đạn” (bột màu, 1947)… mang đậm gam màu nâu ấm, hồng tươi và trắng phớt, là dấu hiệu cho một mảng màu rực rỡ của họa sĩ sau này.

Bức tranh “Du kích La Hai” ca ngợi tinh thần anh dũng của quân dân miền Trung trong những ngày đầu kháng chiến chống thực dân Pháp. Bức tranh gây ấn tượng mạnh bởi bút pháp sắc nét, chất màu trong trẻo. Trên bờ mương cạn, năm du kích ở các tư thế khác nhau đang thực hiện tập bắn.

Buổi trưa nắng gắt được miêu tả một cách tài tình với sự phối hợp của gam màu hồng lam tươi sáng, các mảng màu đậm, nhạt, và độ sáng, tối tạo nên sự tương phản mạnh mẽ. Bố cục động động đã mang lại cho bức tranh một sức sống tự nhiên và sinh động.

Tranh Nữ du kích Phú Yên – Họa sĩ Nguyễn Đỗ Cung

Trong tác phẩm “Nữ du kích Phú Yên” năm 1947, sử dụng bột màu, vẫn là một cảnh tượng bên bờ mương rạng ngời dưới ánh nắng, hiện lên hình ảnh một nữ dân quân với chiếc mũ tai bèo, dáng vẻ khỏe mạnh, khuôn mặt phúc hậu và đầy đặn.

Dù đang tham gia vào việc tập bắn dưới cái nắng và cái gió khắc nghiệt của vùng đất Nam Trung Bộ, ánh mắt và khuôn mặt của chị vẫn phản ánh sự tập trung, nghiêm túc và quyết tâm, hai tay cầm chắc lấy cây súng.

Bức tranh Làm kíp lựu đạn – Họa sĩ Nguyễn Đỗ Cung

Bức tranh “Làm kíp lựu đạn” (sử dụng bột màu, 1947) là một minh chứng cho cách nhìn chân thực và phong cách vẽ đặc trưng của họa sĩ Nguyễn Đỗ Cung. Bức tranh hiện thị bốn người lính đang tập trung lắp ráp lựu đạn bên một chiếc bàn lớn, trong khi hai người khác đang quay máy phía xa hơn.

Ánh sáng từ bên ngoài tạo ra sự tương phản, làm nổi bật hình ảnh của các lính đang tập trung vào công việc. Với sự sáng tạo thông qua việc sử dụng màu sắc phóng khoáng, bố cục chặt chẽ và tự nhiên, cùng với sự đồng điệu giữa kỹ thuật, nghệ thuật và cảm xúc, bức tranh này đã tạo ra một sắc thái đặc biệt.

Sau khi hòa bình được thiết lập vào năm 1954, Nguyễn Đỗ Cung cùng với đoàn quân chiến thắng trở về Thủ đô từ Việt Bắc. Từ đây, ông có cơ hội tập trung vào sáng tác các bức tranh sơn dầu.

Tranh Học hỏi lẫn nhau – Họa sĩ Nguyễn Đỗ Cung

Bức tranh “Học hỏi lẫn nhau” 1960 được vẽ bằng sơn dầu, đánh dấu bước đầu tiên trong chuỗi sáng tác về đề tài công nhân của Họa sĩ Nguyễn Đỗ Cung. Trong tranh, một nhóm công nhân trẻ đang tập trung làm việc tại nhà máy.

Hai nữ công nhân đang trao đổi kinh nghiệm, trong khi một nam công nhân ngồi gần một máy móc lớn, chăm chú thao tác. Đồng phục của họ, màu trắng, nổi bật trên nền tường màu nâu đỏ.

Câu khẩu hiệu “Thi đua học, đuổi, vượt tiên tiến” phản ánh tinh thần thi đua lao động, khuyến khích nâng cao năng suất và chất lượng sản xuất, từ đó đóng góp vào sự phát triển của đất nước trong thời kỳ đó.

Tranh Công nhân cơ khí – Họa sĩ Nguyễn Đỗ Cung

Tranh “Công nhân cơ khí” của họa sĩ Nguyễn Đỗ Cung đặt một nhóm ba công nhân ở vị trí trung tâm, chăm chỉ sử dụng búa để đóng mạnh tấm kim loại lớn. Phía xa hơn, ba nhóm công nhân khác cũng đang tích cực lao động bên các máy móc. Sự sắp xếp có trật tự và khoa học trong bức tranh của ông không chỉ thể hiện tính hiện đại mà còn phản ánh nhịp điệu của sản xuất công nghiệp trong nước trong những năm 60 của thế kỷ 20.

Tan ca, mời chị em đi họp để thi thợ giỏi  – Họa sĩ Nguyễn Đỗ Cung

Bức tranh “Tan ca, mời chị em đi họp để thi thợ giỏi” (sơn dầu, 1976) là một trong những tác phẩm đẹp và đặc sắc nhất trong sự nghiệp sáng tác của Nguyễn Đỗ Cung. Tác phẩm đã đoạt giải A tại Triển lãm Mỹ thuật toàn quốc năm 1976.

Trong tranh, ông đặt ba nhân vật nữ vào trung tâm, hai bên là các hàng máy dệt. Người phụ nữ ở giữa, bước đi với tay phải cầm thoi và tay trái giơ lên cao như một phần của lời kêu gọi “Tan ca, mời chị em đi họp để thi thợ giỏi”.

Ở bên trái tranh, một phụ nữ công nhân quay đầu nhìn về phía trước, trong khi vẫn điều khiển máy và biểu cảm mỉm cười hưởng ứng. Phụ nữ công nhân ở bên phải tranh vẫn tiếp tục lao động một cách chăm chỉ.

Hình tượng nhân vật trong tranh được vẽ đơn giản và chắc khỏe, với bút pháp sơn dầu mạnh mẽ. Họ đại diện cho phụ nữ Việt Nam hiện đại, năng động và sẵn sàng đóng góp vào công cuộc xây dựng và phát triển đất nước.

Trên đây là những thông tin về tiểu sử, cuộc đời sự nghiệp và tác phẩm của họa sĩ Nguyễn Đỗ Cung mà VanHoc.net đã tổng hợp được. Hy vọng bài viết trên sẽ cung cấp đến bạn những thông tin hữu ích. Nếu có bất kỳ thắc mắc nào vui lòng để lại bình luận dưới đây nhé!