Ngữ văn THCS

Văn học Trung Đại là gì? Thể loại, đặc điểm của văn học Trung Đại

1081

Văn học Trung Đại đánh dấu một thời kỳ phồn thịnh trong lịch sử văn hóa Việt Nam, với việc xuất hiện đồng loạt nhiều tác phẩm trung đại độc đáo và sáng tạo, giữ vững giá trị nghệ thuật cho đến ngày nay. Trong bài viết này, VanHoc.net sẽ cùng bạn tìm hiểu chi tiết hơn về văn học Trung Đại là gì, các thể loại và đặc điểm của văn học Trung Đại. Cùng tham khảo ngay nhé!

Văn học Trung Đại là gì? Thể loại, đặc điểm của văn học Trung Đại

1. Văn học Trung Đại là gì?

Văn học trung đại là thuật ngữ dùng để mô tả tổng thể các tác phẩm văn học phát triển trong xã hội phong kiến Việt Nam. Sự hình thành của thể loại văn học này, nối kết với sự đa dạng của văn hóa dân gian, đã đóng góp tích cực vào việc hoàn thiện nền văn hóa văn học của dân tộc.

Thuật ngữ “văn học Trung Đại” được sử dụng để ám chỉ tất cả các tác phẩm văn học sáng tác bằng chữ Hán hoặc chữ Nôm trong khoảng thời gian từ thế kỷ X đến thế kỷ XIX, do các tác giả người Việt Nam sáng tác. Nó đặt ra để phân biệt với văn học dân gian và văn học cận hiện đại, đánh dấu một giai đoạn quan trọng và phồn thịnh của văn học Việt Nam.

Trước thế kỷ X, trong thời kỳ Việt Nam chịu ách đô hộ của người Bắc, mọi thể loại văn học thường chỉ tồn tại dưới dạng truyền miệng. Nhiều hình thức nghệ thuật như kịch nghệ, sân khấu bị hạn chế nghiêm trọng. Khi Ngô Quyền đánh bại quân Nam Hán vào năm 938, văn chương Việt Nam mở ra một giai đoạn mới – thời kỳ văn học trung đại với đa dạng thể loại văn học.

Trong thế kỷ tiếp theo, văn học trung đại Việt Nam được chia thành hai giai đoạn chính: văn học chữ Hán từ thế kỷ X đến thế kỷ XV, và văn học chữ Nôm từ thế kỷ XV đến năm 1858 (cuối thế kỷ XIX). Dựa trên nghiên cứu, loại hình văn học trung đại có thể được phân loại thành ba loại chính: thơ, văn xuôi và văn biền ngẫu. Trong số đó, thơ và văn biền ngẫu thường được ưa chuộng hơn, trong khi văn xuôi ít được chú ý hơn.

Văn học Trung Đại là gì?

2. Các thể loại văn học trung đại nổi tiếng nhất

Thơ

Thể loại thơ, phổ biến trong văn học trung đại, tạo sắc thái lãng mạn với bố cục chặt chẽ và gieo vần thú vị. Thơ Đường Luật chữ Hán từ thế kỷ X đến XV nổi tiếng với niêm luật và quy định đối xứng. Xuất hiện chữ Nôm từ thế kỷ XV, thơ Nôm thịnh hành với sự gần gũi, giản dị và tâm trạng hóa. Thơ Nôm Đường Luật, sau nhiều giai đoạn, phát triển qua những tác phẩm nổi tiếng như Quốc Âm thi tập của Nguyễn Trãi và Hồng Đức Quốc Âm thi tập của Lê Thánh Tông. Nữ thi sĩ Hồ Xuân Hương nổi bật với thơ Nôm đượm màu sắc nữ tính, trữ tình và phóng khoáng.

Văn Xuôi

Văn xuôi, thường được sử dụng trong văn học trung đại, phản ánh sự vật, hiện tượng hoặc kể câu chuyện, thường xuất hiện trong văn bản chính thức từ triều đình. Văn tự sự là một nhánh nhỏ của văn xuôi, đòi hỏi cốt truyện, nhân vật và tình tiết dẫn dắt.

Chiếu là sắc lệnh của vua hoặc hoàng đế, thông báo về sự kiện đại sự của triều đình, ví dụ như chiếu dời đô của vua Lý Thái Tổ.

Biểu là tấu trình dùng để dâng lên vua, trình bày vấn đề với lời lẽ cung kính.

Hịch là thể loại văn học giống nghị luận, dùng để kêu gọi quần chúng tham gia chống giặc, có cấu trúc chặt chẽ và luận điểm thuyết phục.

Cáo là thông báo chính thức của triều đình, viết bằng văn xuôi hoặc văn biền ngẫu. Bình Ngô Đại Cáo của Nguyễn Trãi vào năm 1428 là một ví dụ.

Phú là thể loại văn dùng để miêu tả cảnh đẹp và tình cảm.

Chương hồi là dạng tiểu thuyết dài tập, ghi chép sự vật, sự việc qua các triều đại. Hoàng Lê Nhất Thống Chí (1804) là một tác phẩm nổi bật trong loại tiểu thuyết này.

Văn Biền Ngẫu

Văn biền ngẫu là một thể loại văn học dân gian, tạo đối đáp bằng cách sử dụng yếu tố đối ngẫu, trái ngược để tạo ra các cặp câu kết nối chặt chẽ về mặt bố cục. Khác với thơ, văn biền ngẫu không giới hạn số lượng chữ trong mỗi vế, nhưng vẫn yêu cầu đối đáp chặt chẽ và đáp ứng ý của vế trước. Thường được sử dụng trong thi tài thơ ca, đồng thời thách thức khả năng sáng tạo và linh hoạt của con người trong việc sử dụng ngôn từ.

3. Các giai đoạn văn học Trung Đại Việt Nam

Văn học chữ hán

Bước đầu của văn học trung đại Việt Nam là việc tiếp nhận ảnh hưởng từ văn học chữ Hán, nguồn gốc từ Trung Hoa. Hán tự Trung Hoa đã trở thành biểu tượng văn minh, ảnh hưởng mạnh mẽ đến các nước châu Á như Việt Nam, Hàn Quốc, Nhật Bản. Trong giai đoạn này, văn học chữ Hán là công cụ duy nhất giúp người Việt tiếp cận tư tưởng Á Đông cổ đại qua các văn bản Hán tự cổ đại Trung Quốc.

Văn học trung đại thuộc chữ Hán đa dạng với nhiều thể loại như chiếu, biểu, hịch, cáo, truyện truyền kì, kí sự, tiểu thuyết, chương hồi, phú, thơ cổ phong, thơ Đường luật… Mỗi loại mang đến thành tựu và tác phẩm độc đáo của mình.

Văn học chữ hán

Văn học chữ Nôm

Chữ Nôm không có văn kiện chính thức từ thế kỷ thứ X, nhưng vào thế kỷ XV, bài thơ Nôm tăng đáng kể. Văn học chữ Nôm nổi bật với sự gần gũi, dễ tiếp cận, và ít điển tích điển cố so với chữ Hán. Thể loại thơ Nôm Đường Luật đạt đỉnh điểm, được Hàn Thuyên giới thiệu từ thế kỷ X, nhưng chỉ khi Nguyễn Khuyến và Hồ Xuân Hương sử dụng chữ Nôm, thơ Nôm trở nên nổi tiếng và được nhiều tác giả ưa chuộng hơn chữ Hán.

Văn học chữ Nôm là bước nền móng quan trọng cho văn hóa Việt Nam. Trong thời kỳ chữ Hán thịnh thế, nhiều vấn đề về vận mệnh đất nước và cuộc sống con người được thể hiện trong thơ. Tuy nhiên, bảng chữ Hán không thể phản ánh đầy đủ sự sinh động và tình cảm của con người Việt Nam, một nền văn hóa khác biệt.

Văn học chữ Quốc ngữ

Văn học chữ Quốc Ngữ xuất hiện sau kỳ thịnh thế của Văn học chữ Nôm, từ thế kỷ XVII đến cuối thế kỷ XIX, thường được ứng dụng trong sáng tác văn học. Từ đầu thế kỷ XX, chữ Quốc Ngữ trở nên phổ biến và rộng rãi hơn, trở thành phương tiện chính để sáng tác văn học ở Việt Nam.

4. Các cảm hứng chủ đạo của Văn học Trung Đại

  • Cảm hứng yêu nước thể hiện qua nhiều khía cạnh như ý thức tự chủ, tự cường, niềm tự hào dân tộc, tình yêu quê hương, lòng yêu hòa bình, căm thù quân xâm lược, và ý chí quyết thắng kẻ thù.
  • Cảm hứng nhân đạo là tác phẩm tập trung vào con người, thể hiện sự đồng cảm, thương xót, bảo vệ, đề cao, bênh vực, trân trọng, cũng như lên án, tố cáo, và phê phán cái ác, cái xấu.

5. Đặc điểm nổi bật của Văn học Trung Đại Việt Nam

Văn học Trung Đại có yếu tố đan xen Song ngữ

Văn học Trung Đại Việt Nam có đặc điểm là sự kết hợp giữa ngôn ngữ của văn học chữ Hán và văn học danh từ. Trong giai đoạn từ thế kỷ X đến cuối thế kỷ XVI, Văn học chữ Hán trở thành ngôn ngữ chính của các nhà văn Việt Nam do tác động sâu sắc từ văn hóa Trung Quốc. Mặc dù vậy, văn học trung Đại trong thời kỳ này vẫn giữ được tính bền bỉ của tinh thần dân tộc và lòng yêu nước.

Văn học Trung Đại kế thừa tinh hoa của văn học dân gian

Văn học dân gian được coi là nguồn gốc của văn hóa dân tộc, trong đó Văn học Trung Đại Việt Nam nổi bật với tính đa dạng và sắc thái đa dạng, thể hiện sự chân thực.Theo quan điểm đó, nền văn học Trung Đại phát triển dựa trên nhiều khía cạnh của Văn học dân gian, bao gồm thể loại, chủ đề và thẩm mỹ ngôn từ.

Sử dụng nguồn tài liệu đa dạng từ văn học dân gian, các tác phẩm thơ ca và tuyển tập văn tế chữ Hán của thời kỳ này thường mang đến những câu chuyện chân thực và chi tiết. Đồng thời, sự tương tác và bổ sung giữa hai nền văn hóa đã đóng góp quan trọng vào sự tiến bộ của văn học dân tộc.

Văn học Trung Đại kế thừa tinh hoa của văn học dân gian

Văn học Trung Đại chịu ảnh hưởng sâu sắc của tư tưởng tôn giáo

Tư tưởng tôn giáo đã lâu trở thành một yếu tố quan trọng trong văn học Trung Đại. Nói một cách đơn giản, sự phát triển của Văn học Trung Đại thường tuân theo các nguyên lý cơ bản của Phật giáo, Lão giáo và Nho giáo. Những quan điểm này đã đóng góp vào sự đặc sắc của tư duy con người về thiên nhiên, con người và bản chất của vũ trụ.

Những triển vọng này hiện hữu rõ ràng trong những tác phẩm văn học Trung Đại của Việt Nam, như có thể thấy trong sách giáo khoa khi người đọc ngồi trên ghế nhà trường. Tuy nhiên, tư tưởng tôn giáo cũng mang theo những hạn chế đối với văn học Trung Đại, bao gồm sự hạn chế trong việc nhận thức, thể hiện tình cảm và suy nghĩ cá nhân. Nó còn dẫn đến sự phân biệt rõ ràng giữa thế tục và văn hóa thiêng liêng, cũng như hạn chế chất liệu cho các bài học đạo đức, giáo dục con người và định hình xã hội.

Hy vọng qua bài viết trên, bạn có thể hiểu chi tiết hơn về nền Văn học Trung Đại là gì cũng như thể loại và đặc điểm của nền văn học Trung Đại Việt Nam. Nếu có bất kỳ thắc mắc nào thì đừng quên để lại bình luận bên dưới để VanHoc.net giải đáp ngay nhé!

Xem thêm:

=>> Nhan đề là gì? Vai trò nhan đề trong tác phẩm văn chương

=>> Nghị luận về câu nói “Văn học là nhân học” của Macxim Gorki

=>> Văn học là gì? Đặc trưng cơ bản của văn học là gì?

0 ( 0 bình chọn )

Văn Học – Blog Văn Học Việt Nam và Thế Giới

https://vanhoc.net
Văn Học (VanHoc.Net) - Trang web văn học online, nơi chia sẻ nhiều bài viết hay về văn học - nghệ thuật, các tác phẩm văn học Việt Nam và thế giới,...và nhiều thông tin bổ ích,hấp dẫn!

Bài viết liên quan

Bài viết mới

Xem thêm