Khi nhắc đến văn học nghệ thuật vào giai đoạn kháng chiến chống Mỹ cứu nước, có rất nhiều cái tên nổi bật. Trong đó không thể nào không nhắc đến nhà thơ Hữu Thỉnh, ông là người có nhiều đóng góp to lớn cho nền văn học ở thời kì ấy.
1. Tiểu sử của Hữu Thỉnh
Hữu Thỉnh sinh năm 1942 tại Vĩnh Phúc. Sinh ra và lớn lên trong gia đình có truyền thống Nho học tuy nhiên cuộc sống của nhà thơ khá vất vả ngay từ khi còn bé. Ông có thời gian dài phải ở với bác ruột, khi 10 tuổi đã phải đi phu và làm rất nhiều công việc nặng nhọc vượt qua sức tưởng tượng của chúng ta khi ông ở độ tuổi quá nhỏ.
Đến sau năm 1954 Hữu Thỉnh mới được đến trường.
Năm 1963 ông tốt nghiệp và trở thành một người lính thuộc Trung đoàn 202. Đây là cơ hội để nhà thơ tham gia nhiều hoạt động khác nhau cũng như tham gia chiến đấu tại các chiến trường.
Năm 1975, Hữu Thỉnh học trường Viết văn Nguyễn Du.
Năm 1982, ông đảm nhiệm chức vụ bộ biên tập, Trưởng ban thơ, Phó tổng biên tập của Tạp chí Văn nghệ Quân đội.
Từ 1990 đến nay Hữu Thỉnh công tác tại Hội nhà văn Việt Nam.
Hữu Thỉnh đã xuất sắc khi lần lượt đảm nhiệm những vị trí vô cùng quan trọng đó là Phó Tổng Thư ký Thường trực Hội Nhà văn Việt Nam (nay là chức Phó Chủ tịch Hội nhà văn Việt Nam), Tổng Thư ký Hội Nhà văn Việt Nam 3 lần, đồng thời kiêm nhiệm Ủy viên Thường vụ Đảng ủy Khối Tư tưởng Văn hoá Trung ương, Bí thư Đảng ủy Đảng bộ Cơ quan Hội Nhà văn Việt Nam, Bí thư Đảng đoàn Hội Nhà văn Việt Nam. Đại biểu Quốc hội nước Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam (khoá X). Từ năm 2000, Hữu Thỉnh là Tổng thư ký Hội Nhà văn Việt Nam.
2. Phong cách sáng tác của Hữu Thỉnh
Hữu Thỉnh xuất phát từ phong trào văn nghệ quần chúng rồi sau đó mới trở thành một nhà văn. Tuy là một người có cuộc sống vất vả từ khi con nhỏ thế nhưng ông lại bén duyên với văn học khá sớm. Những tác phẩm xuất sắc của ông cho thấy được tâm hồn nghệ sĩ của ông. Hữu Thỉnh rất tỉ mỉ cho từng câu thơ của mình, khiến cho bạn đọc luôn cảm nhận được sự bình yên, sự lãng mạn trong thơ của ông.
Hữu Thỉnh là một người có kinh nghiệm sống phong phú chính vì thế trang viết của ông cũng như vậy. Ông viết về con người, về cuộc sống nơi thôn quê. Mỗi một tác phẩm của mình ông đều đặt tâm huyết rất lớn vào đó. Thơ của Hữu Thỉnh tuy giản dị nhưng lại vô cùng sâu sắc khiến cho người đọc nhớ mãi và rút ra được bài học cuộc sống.
Cách Hữu Thỉnh viết khiến cho độc giả đọc một lần là sẽ nhớ mãi, thơ của ông giàu tính sáng tạo, có trí tuệ và giúp cho người đọc nghiền ngẫm có cái nhìn sâu sắc về cuộc sống bên ngoài. Khi nhắc đến Hữu Thỉnh độc giả sẽ nhớ ngay đến nét chân quê của ông. Bởi quê hương giống như một sợi dây liên kết chúng ta lại với nhau, có ai đi xa mà không nhớ quê hương.
Đã có lần Hữu Thỉnh phát biểu: “Hiện thực chiến tranh, cuộc sống của người lính dội vào tôi mạnh đến mức vượt ra khỏi một thời đoạn, một đề tài. Nó thành một tâm thế.”
Nổi bật trong sự nghiệp sáng tác của Hữu Thỉnh có bài thơ Sang Thu, hiện nay bài thơ Sang Thu được đưa vào chương trình Ngữ văn lớp 9. Bài thơ này được ông viết vào mùa thu năm 1977 đó là sau những tháng năm ông đi chiến trường. Và trong một khoảnh khắc bất chợt ông nhận ra vẻ đẹp của mùa thu và bắt đầu ngâm thơ.
“Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se
Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về.”
Sang thu như một bài thơ có câu từ dịu dàng, nhẹ nhàng với giọng thơ khiến cho chúng ta rung động trước vẻ đẹp ngất ngây của đất trời. Ngôn từ rất đỗi giản dị nhưng lại vô cùng tinh tế.
Sang thu là bức tranh mộc mạc về vùng quê Bắc Bộ, chỉ cần đọc thơ thôi người ta cũng đủ thấy được sự dịu dàng ấy. Tác giả đã tạo nên một Sang thu vô cùng đẹp, tinh tế và đủ làm con người ta say mê.
3. Tác phẩm tiêu biểu
Sang thu (thơ, 1977)
Âm vang chiến hào (in chung, 1976)
Đường tới thành phố (trường ca, 1979)
Tiếng hát trong rừng (thơ, 1985)
Từ chiến hào đến thành phố (trường ca, thơ ngắn, 1985)
Khi bé Hoa ra đời (thơ thiếu nhi, in chung)
Thư mùa đông (thơ, 1994)
Trường ca biển (trường ca, 1994)
Thơ Hữu Thỉnh (thơ tuyển, 1998)
Sức bền của đất (trường ca, 2004)
Thương lượng với thời gian (thơ, 2005)
Hoang dại dưới trời (thơ chọn, 2010)
Trăng Tân Trào (2016)
Ghi chú sau mây (thơ, 2020)
Văn xuôi: Đường lửa mùa xuân, Mưa xuân trên tháp pháo, Lý do của hi vọng, Bến văn và những vòng sóng.
4. Nhận định về Hữu Thỉnh
Hữu Thỉnh có cái may mắn là khá nhiều bài thơ và trường ca của anh qua sự thẩm định của thời gian vẫn có giá trị trương đối ổn định.
Hữu Thỉnh là thi sĩ của những câu thơ đầy ma lực, nó dẫn dắt độc giả thôi miên trên các thi liệu dân gian. Hành trình đổi mới thơ ông còn thể hiện ở việc đào sâu hơn nữa chất suy tư trước đây để tạo nên một kiểu kết tinh mới.
Hữu Thỉnh đã “ đưa thơ về với cuộc sống thường nhật”, khám phá bí ẩn thảm sâu trong tâm hồn con người bằng những suy tư chân thật tự đáy lòng mình.
Thơ có hồn hay không, có phong phú đa nghĩa, đậm đà hay không trước hết là ở giọng. Cái giọng độc đáo nhà quê ấy đã tạo nên thần sắc thơ Hữu Thỉnh. – Nguyễn Trọng Tạo
Thơ Hữu Thỉnh nghiêng về những suy tư và dày đặc những câu hỏi. Đó là lí do khiến thơ Hữu Thỉnh mang cái nhìn chiêm nghiệm về cuộc đời. Mặt khác, đã từng trải qua cuộc chiến tranh gian khổ, ác liệt nên thơ Hữu Thỉnh là sự thăng hoa của kinh nghiệm sống, là sự ngân vọng của những kỉ niệm sâu sắc về một thời bom đạn. – Hà Thị Anh
5. Giải thưởng văn học của nhà thơ Hữu Thỉnh
Giải A, cuộc thi thơ báo Văn nghệ 1975 – 1976 bài Chuyến đò đêm giáp ranh, Trường ca Sức bền của đất.
Giải thưởng Hội nhà văn Việt Nam 1980 với Trường ca Đường tới thành phố.
Giải thưởng Bộ Đại học, trung học chuyên nghiệp và Trung ương Đoàn (1991)
Giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam năm 1995 với tập thơ Thư mùa đông
Giải xuất sắc Bộ Quốc phòng năm 1994 với Trường ca biển
Giải thưởng Văn học ASEAN, 1999.
Giải thưởng Nhà nước về Văn học đợt I, 2001.
Cả cuộc đời nhà thơ Hữu Thỉnh cống hiến vì nền Văn học nước nhà, những đóng góp của ông có vai trò to lớn trong sự phát triển của Văn học nghệ thuật Việt Nam. Các tác phẩm của ông luôn chiếm trọn trái tim trong lòng độc giả. Dù đã đi qua lớp bụi của thời gian thế nhưng vì sự sâu sắc, tinh tế mà các tác phẩm ấy vẫn mang đến cho độc giả rất nhiều cảm xúc.
