Hướng dẫn cách đưa lí luận văn học áp dụng vào mọi bài văn

Lý luận văn học nghiên cứu lý thuyết văn chương, giúp giải mã tác phẩm văn học trong giáo dục và nâng cao chất lượng văn viết. Sử dụng câu lí luận văn học tạo điểm nhấn, thu hút độc giả, nhưng không phải học sinh nào cũng biết áp dụng đúng cách. Hãy cùng VanHoc.net tham khảo ngay hướng dẫn cách đưa lí luận văn học áp dụng vào mọi bài văn để đạt điểm tối ưu nhé!

1. Định nghĩa văn học lý luận

Lý luận văn học là lĩnh vực nghiên cứu văn học tập trung vào khía cạnh lý thuyết. Bao gồm việc nghiên cứu bản chất của tác phẩm văn học, vai trò xã hội và thẩm mỹ của nó, cũng như việc đề xuất các phương pháp và kỹ thuật phân tích văn học.

Đối tượng nghiên cứu của lý luận văn học:

• Đặc trưng văn học: Lý thuyết về tính đặc trưng văn học tập trung vào sự sáng tạo tinh thần của con người, bao gồm các yếu tố như tính hình tượng, nghệ thuật, lý tưởng thẩm mỹ và các thuộc tính xã hội của văn học. Nó cũng liên quan đến phong cách sáng tạo và các nguyên tắc chung trong việc đánh giá sáng tác văn học.
• Cấu trúc tác phẩm: Lý thuyết về cấu trúc tác phẩm văn học nghiên cứu về đề tài, chủ đề, nhân vật, tính cách, cảm hứng, cốt truyện, kết cấu, phong cách, ngôn ngữ, thi pháp và luật thơ,…
• Quá trình học: Lý thuyết về quá trình văn học tập trung vào các khái niệm về phong cách, các loại và thể văn học, các trào lưu và khuynh hướng văn học, cũng như các quá trình văn học nói chung.

2. Tầm quan trọng của việc sử dụng lý luận văn học vào bài văn nghị luận

Việc nắm vững kiến thức về lý luận văn học là không thể tránh khỏi khi viết bài luận nói chung. Điều này đặt ra yêu cầu cao cho việc hiểu biết sâu sắc về lý luận và khả năng áp dụng nó vào viết văn. Đối với học sinh giỏi, việc này trở thành một kỹ năng cần thiết và cần được rèn luyện.

Một bài viết xuất sắc thường kết hợp một cách khéo léo giữa kiến thức lý luận văn học và thực tiễn. Việc áp dụng những nguyên tắc và chứng minh lý luận vào bài viết giúp nó trở nên phù hợp với bản chất của môn học và phương pháp giảng dạy.

Ngoài ra, việc lựa chọn và sử dụng những dẫn chứng lý luận thích hợp không chỉ tạo điểm nhấn và sự sáng tạo cho bài viết, mà còn thể hiện được tâm trạng, cá nhân tính và tư duy sáng tạo của người viết. Những điều này không chỉ làm tăng chất lượng của bài viết mà còn đánh dấu ấn riêng của người sáng tác.

3. Các yêu cầu cơ bản

Học sinh cần phải hiểu rõ vai trò và ý nghĩa của lý luận văn học để có sự tiếp nhận sâu sắc hơn về các tác phẩm và viết văn theo hình thức đề lý luận văn học một cách xuất sắc. Để đạt được điều này, bạn cần phải nắm vững các nội dung cơ bản của lý luận văn học như các khái niệm và thuật ngữ văn học cơ bản, cũng như các vấn đề lý luận văn học cơ bản.

Đồng thời, học sinh cũng cần phải hiểu sâu hơn về nội dung cơ bản của các khái niệm và vấn đề lý luận văn học, cũng như vai trò và ý nghĩa của chúng đối với người học và người đọc. Điều này không chỉ giúp họ tiếp nhận tác phẩm văn học một cách thông thái, mà còn giúp tạo lập văn bản một cách linh hoạt và sáng tạo, vận dụng thành công những kiến thức đã học vào quá trình viết văn.

4. Hướng dẫn cách đưa lí luận văn học áp dụng vào mọi bài văn

Thu thập và giới thiệu các tài liệu tham khảo là một yêu cầu đặt ra cho việc tự học và tự nghiên cứu của học sinh, trong thư viện và từ nhiều nguồn tài liệu khác nhau. Đối với việc mở rộng kiến thức của học sinh, việc này đặc biệt quan trọng, đặc biệt là trong lĩnh vực của lý luận văn học.

Nếu học sinh không hiểu rõ hoặc kiến thức của họ không đầy đủ, bài viết của họ có thể trở nên lủng củng, thiếu sâu sắc hoặc không liên kết mạch lạc. Điều này thể hiện sự cần thiết của việc nắm vững tài liệu tham khảo để xây dựng nền tảng kiến thức và giúp bài viết của học sinh trở nên sâu rộng và có liên kết logic.

Khi phân tích tác phẩm văn học, cần tuân theo nguyên lý lý luận và tránh lẫn lộn giữa lập luận và phân tích. Cả hai phải liên kết hài hòa để giải thích một vấn đề trong tác phẩm. Kiến thức phải được áp dụng theo cách khoa học, xuất phát từ thực tiễn văn học. Người viết phải có sự hiểu biết sâu rộng về cả lý luận và tác phẩm để giải thích một cách tỉ mỉ và sâu sắc. Đồng thời, văn bản cần phản ánh cá nhân của người viết, tạo ra sự độc đáo và cá nhân trong quá trình phân tích.

Tránh việc trưng diễn kiến thức lý luận một cách không liên quan đến nội dung bài viết hoặc sử dụng mà không phân tích hoặc lý giải. Để làm rõ một vấn đề cụ thể, kiến thức nên được áp dụng một cách tổng quan và không nên chép nguyên văn vào văn bản mà không được lý giải.

Sử dụng lý luận như một phần tích hợp trong việc viết văn nghị luận. Để viết một bài văn nghị luận hiệu quả, việc linh hoạt và hợp lý trong việc kết hợp nhiều kiến thức lý luận và văn học là cần thiết, cùng với việc diễn đạt cảm xúc và tạo hình ảnh một cách sâu sắc.

Chọn những câu nói, những nhận định đặc sắc về lý luận đề lập luận  thêm vững chắc, sáng rõ và có sức thuyết phục hơn. Chẳng hạn:

“Văn học giúp con người hiểu được bản thân mình, nâng cao niềm tin vào bản thân mình và làm nảy nở ở con người khát vọng hướng tới chân lý.” (M.Gorki)

“Niềm vui của nhà thơ chân chính là niềm vui của người mở đường vào cái đẹp, của người biết đi tới tương lai.” (Pautopxki)

“Văn học làm cho con người thêm phong phú, tạo khả năng cho con người lớn lên, hiểu được con người nhiều hơn.” (M.L.Kalinine)

“Một tác phẩm nghệ thuật là kết quả của tình yêu. Tình yêu con người, ước mơ cháy bỏng vì một xã hội công bằng, bình đẳng bác ái luôn luôn thôi thúc các nhà văn sống và viết, vắt cạn kiệt những dòng suy nghĩ, hiến dâng bầu máu nóng của mình cho nhân loại.” (Leptonxtoi)

Khi trình bày các dẫn chứng, cần kết hợp phân tích, bình luận và đánh giá về kiến thức lý luận, liên kết chặt chẽ với nội dung của đề bài. Việc mở rộng kiến thức lý luận có thể liên quan đến các giai đoạn trong lịch sử văn học, văn học Việt Nam và quốc tế, hoặc theo các chủ đề cụ thể.

4. Kiến thức lí luận văn học nằm ở đâu trong bài làm nghị luận văn học?

Cấp độ 1: Phân tích các yếu tố cơ bản trong một tác phẩm văn học

Phân tích nhân vật bà cụ Tứ trong tác phẩm Vợ nhặt của nhà văn Kim Lân.

Cảm nhận về nhân vật Người đàn bà hàng chài trong Chiếc thuyền ngoài xa của nhà văn Nguyễn Minh Châu.

Kiến thức lí luận văn học sử dụng chủ yếu ở phần tổng kết để so sánh, đối chiếu, nâng cao vấn đề.

Ví dụ: Khi phân tích nhân vật bà cụ Tứ (trong truyện ngắn Vợ Nhặt), ta có thể so sánh với hình tượng người nông dân trước Cách mạng Tháng Tám để nhìn nhận sự kế thừa và phát triển của nhà văn Kim Lân trong truyền thống về đề tài người nông dân. Bằng việc áp dụng các kiến thức lý luận văn học về các trào lưu văn học, quá trình phản ánh hiện thực và sự sáng tạo của nghệ sĩ, ta có thể lý giải phần so sánh này một cách chi tiết, làm cho bài viết trở nên sâu sắc và thông suốt hơn.

Cấp độ 2: Phân tích các yếu tố trong tác phẩm văn học để làm rõ một yêu cầu nào đó

Phân tích giá trị nhân đạo trong Vợ nhặt của Kim Lân.

Phân tích chất thơ trong truyện ngắn Hai đứa trẻ của nhà văn Thạch Lam.

Phân tích tích tác phẩm Người lái đò Sông Đà để cho thấy những chuyển biến trong sáng tác của nhà văn Nguyễn Tuân ở giai đoạn sau CMT8 1945.

Ở cấp độ thứ 2, kiến thức về lý luận văn học được thể hiện ngay trong các thuật ngữ được yêu cầu làm rõ như giá trị nhân đạo, chất thơ và phong cách sáng tạo. Những thuật ngữ này đều thuộc lĩnh vực của lý luận văn học. Để giải quyết các yêu cầu trên, học sinh cần phải hiểu đúng nghĩa của các thuật ngữ này, nhận biết các biểu hiện của chúng và biết cách phân tích những biểu hiện đó trong tác phẩm văn học.

Cấp độ 3: Suy nghĩ về nhận định, lí luận văn học nào đó

Bình luận về ý kiến của nhà thơ Tố Hữu: “Thơ nhận định lí luận văn học. chỉ bật ra trong tim ta khi cuộc sống đã tràn đầy”.

Tác phẩm nghệ thuật chân chính là sự tôn vinh con người bằng cách hình thức nghệ thuật độc đáo. Bày tỏ suy nghĩ về ý kiến trên.

Ở cấp độ 3, kiến thức lý luận văn học sẽ được áp dụng toàn diện trong toàn bộ bài viết. Đây là dạng đề quen thuộc nhất trong các kỳ thi học sinh giỏi. Từ phần này trở đi, bài viết sẽ tập trung vào việc áp dụng kiến thức lý luận văn học vào các đề tương tự ở cấp độ 3. Bởi vì nếu chúng ta làm thành thạo các kỹ năng cần thiết để giải quyết các dạng đề ở cấp độ này, chúng ta sẽ dễ dàng áp dụng chúng vào cả hai cấp độ trước đó.

Trên đây là những hướng dẫn của VanHoc.net về cách đưa lí luận văn học áp dụng vào mọi bài văn. Hy vọng những thông tin này sẽ hỗ trợ các bạn học sinh trong việc làm văn và đạt điểm cao nhất nhé!